System Przeciwdziałania Przemocy Rówieśniczej

STSTEM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ

w Szkole Podstawowej Integracyjnej nr 339 im. Raoula Wallenberga nr 339

w Warszawie

1.Przemoc rówieśniczą identyfikujemy wtedy, gdy występuje łącznie siedem elementów:

1)         Gdy pojawia się zamiar skrzywdzenia kogoś

2)         Gdy podjęte zostały działania krzywdzące

3)         Gdy ktoś cierpi w wyniku tych działań

4)         Gdy działania krzywdzące podejmuje silniejszy wobec słabszego

5)         Gdy nie są to działania wywołane agresywnym zachowaniem drugiej strony

6)         Gdy działania te są cykliczne

7)         Gdy działania te sprawiają osobie krzywdzącej widoczną przyjemność.

Mobbing identyfikujemy z długofalowym szykanowaniem jednostki przez grupę (zaczepianie, obmawianie, nieprzyjazne wypowiedzi i zachowania grupy lub osoby w stosunku do innej osoby), której początkiem jest jakiś konflikt, często mało istotny. W mobbingu stosowane są metody manipulacji od najbardziej subiektywnych i niezauważalnych przez ofiarę, po najbardziej drastyczne, powodujące izolację społeczną, jej autodeprecjację, poczucie krzywdy, bezsilność i odrzucenie przez rówieśników, a w konsekwencji silny stres oraz choroby somatyczne i psychiczne.

Pojęciem bullyingu  nazywamy formę terroru wśród uczniów: celowego, powtarzalnego, nieprowokowanego zachowania agresywnego jednego lub grupy sprawców wobec ofiary, podjętego z zamiarem sprawienia jej bólu fizycznego, przykrości, poniżenia lub przerażenia jej, najczęściej w obliczu grupy „widzów”, z wyraźną nierównowagą sił oraz niemożnością obronienia się ofiary i poczuciem bezkarności sprawcy.

Bullying fizyczny to: popychanie, plucie, kopanie, uderzanie, zabieranie i chowanie rzeczy, zmuszanie do wykonywania poniżających, ośmieszających lub odrażających czynności.

Bullying słowny (emocjonalny) to: grożenie, poniżanie przez przezywanie, wyśmiewanie, robienie min, prowokowanie.

Bullying relacyjny (ukryty) to: obmawianie, rozpuszczanie plotek, namawianie innych do izolacji ofiary, odrzucania jej i ignorowania.

Cyber bullying (ukryty) to: umieszczanie w sieci (e-maile, blogi, portale społecznościowe) oszczerczych informacji.

Pojęcia bullying, mobbing i przemoc rówieśnicza stosujemy zamiennie.

2. Zasady działań podejmowanych w każdym roku szkolnym i wskazania do pracy wychowawczej

1)         W szkole nie ma miejsca na przemoc i nie będzie ona tolerowana pod żadną postacią przez dorosłych.

2)         Żadne dziecko nie jest winne temu, że stało się ofiarą przemocy. Każdy ma prawo być wrażliwym, niepewnym, bezbronnym, wystraszonym i nikt nie ma prawa użyć w stosunku do niego przemocy.

3)         Należy pamiętać o tym, że:

1. a) przede wszystkim, to cechy wewnętrzne dziecka i sposób jego zachowania decydują o tym, że staje się ono obiektem długotrwałego prześladowania;
2. b) znaczna część dzieci ukrywa fakt bycia krzywdzonym, bo wstydzi się przyznać, że jest ofiarą przemocy;
3. c) w efekcie długotrwałego doświadczania przemocy ze strony rówieśników może dojść do ukształtowania się przekonania o własnej odpowiedzialności za fakt doświadczania przemocy oraz postawy wyuczonej bezradności, a w konsekwencji do zaburzeń nerwicowych i depresji.

4)         Postępowanie wychowawcze różnicowane jest w zależności od tego czy uczeń, będący autorem przemocy:

• ma niski poziom lęku, łamie dyscyplinę szkolną i czerpie przyjemność z dominacji
• ma niskie poczucie wartości, jest prowokacyjny, krzykliwy, oporujący
• nie kontroluje swoich emocji, doświadcza niepowodzeń w pełnieniu ról.

5)         Należy pamiętać, że:

1. a) świadkowie przemocy to ważne osoby w procesie przeciwdziałania przemocy, bo od nich w dużej mierze zależy los osoby krzywdzonej.
2. b) bierna postawa świadków w sytuacji agresji lub przemocy:

• powoduje eskalację zachowań przemocowych lub zwiększenie aktów agresji;
• sprawcy czują się bezkarni
• sprawcy czują, że ich zachowanie jest akceptowane.

1. c) zdecydowana reakcja świadków:

• pozbawia energii sprawców i zmniejszają ich pewność siebie;
• wzmacnia osobę pokrzywdzoną.

6)         W rozpoznawaniu sytuacji przemocy sprawdzana jest powtarzalność aktów agresji w  dłuższej perspektywie czasowej.

7)         Każdy dostrzeżony przejaw agresji spotyka się z reakcją osób dorosłych.

8)         W każdym roku szkolnym określane są grupy czynników ryzyka wystąpienia przemocy rówieśniczej w szkole w zakresie:

• niewłaściwego systemem norm: sprzeczność koncepcji wychowania i postępowania, preferencja użycia siły, nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące
• braku reakcji na zachowania agresywne(drobne wykroczenia, wagary, spóźnienia, rzucanie papierków), bagatelizowanie zachowań agresywnych uczniów, którzy mają innego wychowawcę
• nierozwiązywania konfliktów: brak mediacji, brak rozwiązania konfliktu drogą mediacji
• akceptacji bierności świadków
• nieprawidłowej organizacji nauczania(niepunktualne rozpoczynanie zajęć, brak zastępstw za nieobecnych nauczycieli, brak opieki nad dziećmi nieuczęszczającymi na lekcje religii, lekcje religii i etyki w planie pomiędzy zajęciami obowiązkowymi, brak możliwości relaksu dla uczniów i nauczycieli, ilość zajęć pozalekcyjnych)
• relacji nauczyciel – uczeń, nauczyciel – rodzice: brak autentyczności kontaktów i dialogu, poziom frustracji nauczycieli, niewłaściwe rozumienie i niewłaściwe realizowanie samorządności uczniowskiej.

9)         Obserwacja uczniów ukierunkowana jest na rozpoznanie cech, które mogą ułatwić wczesne wykrycie nieprawidłowych zachowań.

3. Reagowanie na sytuacje przemocy w szkole

1) działania moralistyczne wyprzedzające pojawienie się sytuacji przemocy:

• wartości i normy
• Deklaracja zwalczania przemocy rówieśniczej w szkole
• Polityka ochrony dzieci przed krzywdzeniem

2) działania humanistyczne:

• metoda wspólnej sprawy
• kręgi naprawcze
• mediacje rówieśnicze i mediacje dla rodziców
• środki zaradcze na poziomie pracy z uczniem i jego rodzicami uwzględnione w procedurach szkolnych
• środki zaradcze stosowane na poziomie pracy wychowawczej z klasą: kryteria oceny zachowania, regulaminy klasowe, godziny wychowawcze poświęcone problemom przemocy i cyberprzemocy, działania integrujące klasę i wzmacniające więzi między uczennicami i uczniami, zebrania z rodzicami i edukacja rodziców, indywidualne rozmowy z rodzicami, opieka psychologiczna nad zespołami klasowymi, spotkania trójstronne, miejsca, w których dzieci mogą uzyskać pomoc, w tym numery telefonów
• środki zaradcze na poziomie szkoły: określanie grup czynników ryzyka, ankietowanie uczniów, dzień poświęcony prawom dziecka i ucznia, tydzień poświęcony problemowi przemocy w szkole, kontrola podczas przerw, skrzynki interwencyjne, programy edukacyjne, szkolenia dla nauczycieli, warsztaty dla rodziców, angażowanie uczniów w życie szkolne: Szkolny Budżet Partycypacyjny, wolontariat szkolny, debaty uczniowskie z udziałem rodziców i nauczycieli, stypendium im. Grzesia Hennela, Nagroda im. Raoula Wallenberga za działalność wolontaryjną, seminaria naukowe dotyczące idei i wartości związanych z Patronem szkoły, stwarzanie ciepłej i przyjaznej atmosfery w szkole, umieszczenie w widocznych miejscach numerów telefonów: telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12; ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” 801 120 002; telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116, 111; telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci 800 100,100.

3) działania legalistyczne:

• Działania opisane w statucie szkoły dotyczące osób, których zachowanie nie mieści się w ramach uznanego i dopuszczalnego postępowania.
• Ostrzeżenie przed konsekwencjami w przypadku, gdy zachowania będą się powtarzać.
• Autor przemocy pisze oświadczenie, że w przyszłości powstrzyma się od zachowań agresywnych, których się dopuścił oraz, że rozumie naturę sankcji, które zostaną na niego nałożone. Dobrowolnie zobowiązuje się do przestrzegania tego porozumienia.
• Ustalana jest data i godzina spotkania kontrolnego (od tygodnia – do jednego miesiąca od dnia podpisania porozumienia), na które sprawca zgadza się przyjść.
• Wszystkie ustalenia spisane ze sprawcą w formie kontraktu zachowania (zakres zobowiązań)podpisane są przez jednego z członków  zespołu, wychowawcę, ucznia oraz jego rodziców i przewodniczącego samorządu szkolnego.

 

PROCEDURY

I  Procedura postępowania na wypadek wystąpienia agresywnych zachowań w szkole obowiązująca w Szkole Podstawowej Integracyjnej nr 339 im. Raoula Wallenberga w Warszawie

Cel:     Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole na wypadek wystąpienia na terenie szkoły zachowań agresywnych tj. agresji fizycznej i agresji słownej ucznia wobec ucznia lub nauczyciela.

Osoby odpowiedzialne i zarządzanie        

Procedura postępowania jest uruchamiana przez osobę, która zauważyła przedmiotowe zachowanie lub której je zgłoszono. O stopniu zaawansowania procedury i podejmowanych w niej krokach decyduje: dyrektor placówki, a w przypadku jego nieobecności wicedyrektor lub pedagog szkolny.

Czynnościami realizowanymi w trakcie procedury kieruje dyrektor placówki, wicedyrektor lub osoba przez niego wyznaczona.

Sposób postępowania         

Agresja fizyczna

1. Należy bezzwłocznie podjąć działania mające na celu powstrzymanie i wyeliminowanie tego zjawiska. Obowiązkiem każdego pracownika szkoły, który zaobserwował atak agresji fizycznej lub został o nim poinformowany jest przerwanie tego zachowania. Pracownik szkoły powinien w sposób stanowczy i zdecydowany przekazać uczestnikom agresji, że nie wyraża zgody na takie zachowanie. Należy mówić dobitnie, głośno, stanowczo, używać krótkich komunikatów. W razie potrzeby należy zadbać o uniemożliwienie dalszego kontaktu miedzy uczniami.
2. Należy powiadomić pielęgniarkę szkolną, pedagoga/psychologa i dyrektora szkoły oraz powiadomić wychowawcę/ów oraz rodziców (opiekunów prawnych) agresora i ofiary.
3. W przypadku zagrożenia życia (stan nieprzytomny) – pielęgniarka, pedagog/psycholog lub dyrektor szkoły wzywa natychmiast karetkę pogotowia, nawet bez uzyskania zgody rodziców (opiekunów prawnych).
4. Opiekę nad uczniem podczas udzielania pomocy medycznej, ale bez możliwości udzielenia zgody na operację, sprawuje osoba wyznaczona przez dyrektora szkoły.
5. Decyzję o dalszym leczeniu dziecka podejmują rodzice (opiekunowie prawni) poszkodowanego.
6. Pedagog szkolny/psycholog szkolny i wychowawcy przeprowadzają rozmowy z rodzicami (opiekunami prawnymi) obydwu stron oraz z autorem przemocy i osobą pokrzywdzoną. Z rozmów sporządzają notatkę.
7. Pedagog/psycholog szkolny powinien udzielić wsparcia osobie pokrzywdzonej.
8. W przypadku agresji fizycznej poczucia bezpieczeństwa i wsparcia wymagają również świadkowie ataku. Należy przeprowadzić rozmowę ze świadkami przemocy, wyjaśnić im pojęcie agresji, przypomnieć normy i zasady reagowania na przemoc, ustalić działania w podobnych przypadkach.
9. W przypadku wszczynania kolejnych ataków przez agresora, z widocznymi skutkami pobicia – szkoła kieruje sprawę na Policję, od postępowania której zależą dalsze losy sprawcy przemocy. Wobec agresora stosuje się konsekwencje przewidziane w statucie szkoły.

Agresja słowna

1. Należy bezzwłocznie podjąć działania mające na celu powstrzymanie i wyeliminowanie tego zjawiska.
2. Należy powiadomić wychowawcę klasy i/lub dyrektora, pedagoga/psychologa.
3. Wychowawca (pedagog lub psycholog) przeprowadza rozmowę z uczniem mającą na celu wyjaśnienie okoliczności zdarzenia. Rozmowę z osobą poszkodowaną i agresorem należy przeprowadzić osobno.
4. Wychowawca (pedagog/psycholog) przeprowadza rozmowę z agresorem i osobą poszkodowaną w celu ustalenia okoliczności zdarzenia, ustala wraz ze sprawcą formę zadośćuczynienia.
5. O zaistniałym zdarzeniu należy poinformować rodziców/opiekunów prawnych uczestników zdarzenia.
6. Pedagog/psycholog szkolny powinien udzielić wsparcia ofierze przemocy, a podczas kolejnych spotkań wypracować z dzieckiem, jak należy radzić sobie w kontaktach z innymi,
7. W przypadku agresji słownej poczucia bezpieczeństwa i wsparcia wymagają również świadkowie ataku. Należy przeprowadzić rozmowę ze świadkami przemocy, wyjaśnić im pojęcie agresji, przypomnieć normy i zasady reagowania na przemoc, ustalić działania w podobnych przypadkach.
8. W poważnych przypadkach np. uzyskania informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa ściganego na wniosek poszkodowanego powiadamiana jest Policja.
9. Wobec ucznia przejawiającego zachowania agresywne stosuje się konsekwencje przewidziane w statucie szkoły.

Obowiązki pracowników szkoły    

Należy:

1. Zapoznać się z czynnościami realizowanymi w trakcie uruchamiania procedury.

2 Brać udział w treningach i szkoleniach z zakresu stosowania procedury.

3. Mieć zapisane numery telefonów osób odpowiedzialnych za uruchomienie procedury
4. Znać swoje zadania na wypadek uruchomienia procedury.
5. Szkolić uczniów w zakresie postępowania na wypadek uruchomienia procedury
6. Stosować się do poleceń osoby zarządzającej sytuacją kryzysową.

II  Procedura udzielania pomocy psychologiczno -pedagogicznej dzieciom i ich rodzinom na wypadek wystąpienia przemocy rówieśniczej w szkole obowiązująca w Szkole Podstawowej Integracyjnej nr 339 im. Raoula Wallenberga w Warszawie

Cel:     Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole na wypadek wystąpienia na terenie szkoły zachowań przemocowych wobec ucznia.

Procedura postępowania jest uruchamiana przez psychologa szkolnego, który zauważył przedmiotowe zachowanie lub któremu je zgłoszono. O stopniu zaawansowania procedury i podejmowanych w niej krokach decyduje psycholog szkolny. Czynnościami realizowanymi w trakcie procedury kieruje dyrektor, wicedyrektor.

1. Wysłuchanie dziecka będącego odbiorcą/nadawcą  aktu przemocy ze zrozumieniem, empatią, akceptacją, troską, bez osądzania.

2. Zdefiniowanie problemu i zebranie informacji o zdarzeniu:

– zdefiniowanie problemu z punktu widzenia dziecka (wykorzystanie aktywnego słuchania, stosowanie pytań otwartych);

-zwracanie uwagi na werbalne i niewerbalne komunikaty dziecka.

3. Zapewnienie uczniowi bezpieczeństwa:

–  ocena powagi zagrożenia bezpieczeństwa w kategoriach niebezpieczeństwa dla życia i całkowitej utraty możliwości działania;

– ocena przeżyć dziecka i jego sytuacji;

– jeżeli jest to konieczne  – wskazanie alternatywnych zachowań dla impulsywnych działań autodestrukcyjnych.

4. Zapewnienie wsparcia

– zapewnienie dziecka, że osoba podejmująca interwencję jest osobą wspierającą;

– osobiste zaangażowanie w sprawę (ton głosu, język ciała, akceptacja i nieosądzanie);

– uwolnienie dziecka od poczucia wstydu i winy.

Działanie w zależności od oceny stanu dziecka będącego sprawcą  przemocy i możliwości wykorzystania wsparcia środowiskowego  

1. Analiza sytuacji szkolnej – określenie zachowań przemocowych i stopnia ich nasilenia – realnego zagrożenia dla osób trzecich i samego ucznia/uczennicy.
2. Wykorzystanie metody wspólnej sprawy
3. Pomoc psychologiczna sprawcom przemocy i ich rodzinom:

Rozmowa z rodzicami dziecka, ewentualnie w obecności dziecka:

– określenie najbardziej efektywnych sposobów postępowania naprawczego: objęcie dziecka formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej na terenie szkoły, poradnictwo dla rodziców dziecka, współpraca z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną nr 8, umieszczenie w ośrodku socjoterapeutycznym, szkolno-wychowawczym lub resocjalizacyjnym, zastosowanie leczenia farmakologicznego i opieki psychologa klinicznego, poddanie oddziaływaniom profilaktyczno-terapeutycznym w ramach programów realizowanych w poradniach psychologiczno-terapeutycznych.

Dostosowanie technik do indywidualnych problemów dziecka w pracy indywidualnej podczas udzielanej mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej (doraźnej lub terminowej);

Ewaluacja i monitorowanie efektów.

Współpraca psychologa z wychowawcą ucznia/uczennicy w zakresie:

– oddziaływań zwiększających poziom samowiedzy dziecka (jaki jestem, mocne  i słabe strony);

– poszerzenia wiedzy na temat doświadczanych w różnych sytuacjach emocji;

– pomoc dziecku w zastąpieniu dotychczasowych zachowań przemocowych – zachowaniami pozytywnymi;

–  monitorowania zachowania dziecka i sytuacji społecznych, w których świadomie kontroluje sferę emocjonalno-popędową.

Efekty oddziaływań

1. Dziecko:

–  lepiej rozumie zasady regulujące życiem społecznym;

– rozwinęło świadomość konsekwencji ich nieprzestrzegania;

– realistycznie projektuje własną przyszłość: stawia cele, formułuje plany i podejmuje działania;

– nabyło umiejętność spostrzegania rzeczywistości z perspektywy innych osób oraz empatii.

Interwencja kryzysowa – działania psychologa  i wychowawcy podejmowane bezpośrednio po zdarzeniu, obejmujące osobę, która doświadczyła przemocy i jej rodzinę  

1. Dostarczenie wsparcia i uwolnienie dziecka od poczucia wstydu i winy:

– rozmowa psychologiczna z dzieckiem (wgląd poznawczy, odreagowanie emocji, uwolnienie od poczucia winy, empatyczne wysłuchanie).

2. Jasne określenie ról uczestników zdarzenia: ofiara, sprawca, obserwatorzy, ratownik:

– rozmowa wspierająca i diagnostyczna ze świadkami zdarzenia: obserwatorami  i ratownikami.

3. Zebranie informacji o zdarzeniu oraz wyjaśnienie rodzicom zaistniałej sytuacji:

– rozmowa psychologiczna z rodzicami dziecka (wgląd poznawczy, odreagowanie emocji, opracowanie „programu ratunkowego” na najbliższe dni – zapewnienie ochrony  i wsparcia fizycznego i psychicznego) ewentualnie  w obecności dziecka)

4. Współpraca z wychowawcą ucznia lub uczennicy w zakresie:

–  analizy sytuacji szkolnej dziecka pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa w przyszłości i zaplanowania działań długoterminowych;

– określenia miejsc i sytuacji, w których może w szkole dojść do interakcji ze sprawcą przemocy;

– określenia zachowań prowokujących sprawcę;

– analizy podjętej interwencji;

– określenia sposobów uchronienia dziecka przed podobną sytuacją w przyszłości.

Oddziaływania długoterminowe mające na celu zwiększenie wewnętrznych zasobów dziecka w radzeniu sobie z sytuacją doświadczania i autorstwa przemocy

1. Diagnoza psychologiczna dziecka w kontekście cech sprzyjających wiktymizacji oraz mocnych stron i jego zasobów.
2. Diagnoza percepcji przez dziecko środowiska szkolnego:

–  poczucia bezpieczeństwa dziecka w szkole i jego relacji z nauczycielami, pozycji i atrakcyjności w grupie rówieśniczej, lęki i obawy związane ze szkołą.

3. Diagnoza sytuacji rodzinnej dziecka (więzi wewnątrzrodzinne, postawy wychowawcze rodziców, komunikacja w rodzinie).
4. Praca z rodziną mająca na celu uświadomienie rodzicom potrzeb dziecka

• poradnictwo psychologiczne
• psychoedukacja
• wspieranie umiejętności wychowawczych
• rozpoznawanie oznak przemocy rówieśniczej.

5. Trening umiejętności interpersonalnych, w tym asertywności i sposobów radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia.
6. Monitorowanie i ewaluacja prowadzonych działań.

Oczekiwane efekty: 

1. Zrozumienie przez ucznia/ uczennice, że przemoc jest czymś złym i nie można tego wstydliwie ukrywać.
2. W odniesieniu do ofiary, że nie ponosi odpowiedzialności za doświadczanie przemocy.
3. Wzrost samoświadomości osoby doświadczającej przemocy, jak jej zachowania wpływają na postępowanie sprawczyni lub sprawcy.
4. Dzieci wiedzą w jaki sposób chronić się przed przemocą (których miejsc i sytuacji unikać, u kogo szukać wsparcia, jak postępować w sytuacji doświadczania przemocy).
5. Wzrost u dzieci poczucia osobistej godności i znajomość praw.
6. Wzrost umiejętności interpersonalnych.
7. Rodzice rozpoznają potrzeby dziecka, dostarczają mu wsparcia w sytuacjach trudnych, odpowiednio reagują na sygnały, które mogą świadczyć, iż dziecko doświadcza przemocy rówieśniczej.